استفاده از روش اسکرام و تفکر چابک در پیاده سازی فنارپی

تفکر چابک چیست؟
تفکر چابک مجموعه ای از ارزش ها  پرکتس ها است که با به کار بستن آنها در محيط توسعه محصولات نرم افزاری می توان به نتایجی مانند محصولات کارآمد، رضایت مشتری و نيروی کار با انگيزه دست یافت.همچنین چابکی سبب پایداری بیشتر سازمان ها در محیط کسب و کار پیچیده امروز می شود. چابکی یک بيانيه وتعریف است، لکن روش های متعددی وجود دارد که می توان تفکر چابک را در سازمان پياده سازی نمود.

ارزشمند ترین اصول توسعه نرم افزار چابک چیست؟

در بيانيه توسعه نرم افزار چابک  اصول ذیل بالاترین ارزش را دارا می باشند:

• افراد و تعاملات بالاتر از فرایندها و ابزارها
• نرم افزار کارکننده بالاتر از مستندات جامع
• مشارکت مشتری در انجام کار بالاتر از قرارداد کار
• پاسخگویی به تغييرات بالاتر از پيروی برنامه

چارچوب پیاده سازی اسکرام (اسکرام مقیاس پذیر) در بخش توسعه محصول FANRP:

اسکرام از چارچوب های رایج و پرطرفدار تفکر چابک است که تيم ها در آن با همکاری ذینفعان، در بازه زمانی نهایتا یک ماه، خروجی کار شونده از نرم افزار را ارائه می دهند و بازخورد ذینفعان را دریافت می نمایند و طبق آن، محصول را در مسير خلق ارزش قرار می دهند و اینگونه محصولی با بيشترین حد رضایت مشتری ایجاد خواهدشد. 

چارچوب اسکرام رویکردی چابک و مبتنی بر تجربه گرایی برای توسعه محصولات پيچيده و نوآورانه است. این چارچوب زیربنایی را برای سازمان فراهم می کند تا پياده سازی مناسب خود از فعاليت های مهندسی و تجربه های اسکرامی را به آن بيفزاید.

نتيجه کار نسخه ای خاص و منحصر بفرد از اسکرام برای سازمان خواهد بود.

• اسکرام ميزان اثربخشی مدیریت محصول و روش های توسعه را شفاف می سازد که می توان آنها را بهبود بخشيد.
• اسکرام چارچوبی ساده، انسان محور و مبتنی بر ارزش های صداقت، شفافيت، شجاعت، احترام، تمرکز، اعتماد، توانمندسازی و همکاری است.
• چارچوب اسکرام شامل تيم های اسکرام، نقش ها، رویدادها، مصنوعات و قوانين در رابطه با آنها می باشد.
• هر بخشی از چارچوب برای دستیابی به هدف خاصی در نظر گرفته شده است که این برای موفقيت اسکرام و استفاده کننده ضروری است.

چه نقش هایی در تیم های اسکرام وجود دارد؟

در اسکرام هر تيم از سه نقش تشکيل شده است: مالک محصول، اسکرام مستر و تيم توسعه. در پروژه راهکارهای اطلاعاتی فنارپی یک تيم اسکرام روی یک یا چند محصول کار می نماید. هنگام اجرای اسکرام نقش های دیگری نيز در سازمان وجود دارد اما اسکرام فقط به این سه نقش نياز دارد ولی این به معنای نادیده گرفتن سایر نقش ها نمی باشد. 

مالک محصول کیست؟

مالک محصول، مسئول به حداکثر رساندن ارزش محصول و کار تيم توسعه است. ممکن است مالک محصول نماینده خواسته های یک کميته باشد، ولی کسانی که تمایل به تغيير اولویت اقلام بک لاگ محصول دارند، باید مالک محصول را متقاعد کنند، لذا تنها مرجع برای تخصيص کارها به تيم توسعه، مالک محصول می باشد. برای موفقيت مالک محصول، کل سازمان باید به تصميمات او احترام بگذارد.

تيم توسعه در اسکرام از چه افرادی تشکیل می گردد؟

تيم توسعه گروهی از افراد با مهارت ها و تخصص های گوناگون هستند که مسئول طراحی، ساخت و آزمایش محصول هستند. تيم توسعه شامل متخصصانی است که کار لازم برای ارائه فرآورده بالقوه قابل عرضه در انتهای هر اسپرینت را انجام می دهند. اعضای تيم توسعه تنها افرادی هستند که فرآورده ها را توليد می کنند. تيم های توسعه از سوی سازمان تشکيل می شوند و اختيارات لازم به آنها داده می شود تا کارها را خودشان سازماندهی و مدیریت کنند. وظيفه اصلی تيم توسعه تحقق هدف مالک محصول می باشد. 

وظیفه اسکرام مستر چیست؟

اسکرام مستر مسئول حصول اطمينان از درك اسکرام و عملياتی شدن آن در تيم است. اسکرام مستر این کار را با اطمينان حاصل کردن از وفاداری تيم اسکرام به مبانی نظری، روش ها و قوانين اسکرام انجام می دهد. اسکرام مستر یک رهبر خدمتگزار برای تيم اسکرام به شمار می رود. اسکرام مستر به افراد خارج از تيم کمک میکند تا متوجه شوند کداميک از رفتارهایشان به تيم اسکرام، کمک کننده بوده و کداميک نبوده است. اسکرام مستر به منظور بيشينه ساختن ارزش آفرینی تيم اسکرام، به همه کمک میکند تا این رفتارها را تغيير دهند.

نقش مدیران وظيفه ای در سازمان اسکرامی:

با توجه به ابعاد پروژه و جایگاه مدیران وظيفه ای در سازمان فناپ، مدیران وظيفه ای مسئول ساماندهی و پرورش تيم ها، هماهنگی و تطبيق با محيط بيرونی و مدیریت جریان ایجاد ارزش هستند. 

منظور از ساماندهی عبارتست از : تعيين مرزها، تعيين اهداف متعالی و شفاف، تشکيل تيم ها، تغيير ترکيب تيم، تفویض اختيار به تيم ها.

 پرورش تيم ها به معنای : انرژی دادن به افراد، توسعه شایستگی، رهبری در حوزه وظيفه ای، حفظ یکپارچگی تيم. 
همسوسازی و تطبيق محيط: ترویج ارزش های چابک، رفع موانع سازمانی، همسو کردن گروه های داخلی، همسو کردن گروه های داخلی با نيازهای ذینفعان. 
مدیریت جریان خلق ارزش: اتخاذ دیدگاه سيستمی، پایش معيارها و گزارش ها.

چارچوب اسکرام در یک نگاه

اسکرام شامل یکسری فعاليت ها و فراورده ها می باشد که اکثر این موارد در شکل زیر به همراه ارتباط بين آنها آمده است. به فرآورده های اسکرام اصطلاحاً مصنوعات اسکرام نیز می گویند. 

نقش مسئول فنی 

در پروژه های بزرگ بدليل جلوگيری از مشکلات عدم یکپارچگی نرم افزارهای ایجاد شده و استاندارد نبودن کدها و خروجی های فنی نرم افزاری، در هر تيم اسکرام یک مسئول فنی حضور دارد، که به تيم توسعه و بالاخص برنامه نویسان کمک می نماید تا خروجی های مناسب و با کيفيتی را ارائه نمایند و هدایت فنی تيم توسعه در رعایت اصول تعيين شده را برعهده دارند.

اسکرام شامل یکسری فعاليت ها و فراورده ها می باشد که اکثر این موارد در شکل زیر به همراه ارتباط بين آنها آمده است. به فرآورده های اسکرام اصطلاحا مصنوعات اسکرام نیز می گویند. 

فعالیت و فراورده های اسکرام

رویدادهای تجویزشده ر اسکرام برای ایجاد نظم و به حداقل رساندن نياز به جلساتی که در اسکرام تعریف نشده است به کار می روند. همه رویدادها دارای طول مدت ثابتی هستند، بدین صورت که هر رویداد دارای یک محدوده زمانی حداکثر است. زمانی که یک اسپرینت شروع می شود طول آن ثابت بوده و نمیتوان آن را کوتاه تر یا طولانی تر کرد. مابقی رویدادها زمانی تمام می شوند که هدف رویداد موردنظر به دست آمده باشد، فقط باید اطمينان حاصل کرد که زمان بهينه صرف شود و از تلف شدن زمان اضافی در طی فرایند پرهيز گردد.

علاوه بر خود اسپرینت که جای دهنده دیگر رویدادهای اسکرام است، هر رویداد در اسکرام مجال مناسبی جهت بازرسی و سازگاری است . این رویدادها مخصوص، به گونه ای طراحی شده اند که قابليت ضروری بازرسی و شفافيت را ایجاد کنند. عدم موفقيت در گنجاندن هر یک از این رویدادها، باعث کاهش شفافيت و از بين رفتن فرصت بازرسی و سازگاری خواهد شد.

اسکرام روزانه یک جلسه زمان ثابت 15 دقيقه ای برای هماهنگی فعاليت های تيم توسعه و ایجاد یک طرح برای 24  ساعت آینده است. این جلسه با بررسی کار انجام شده از اسکرام روزانه قبل تابه حال و پيش بينی کاری که می تواند قبل از جلسه بعدی انجام شود، صورت می گيرد . برای کاهش پيچيدگی، اسکرام روزانه هرروز در یک زمان و در یک مکان معين برگزار می شود. اسکرام روزانه احتمال دستیابی تيم توسعه به هدف اسپرینت را بهبود می بخشد.

در مجموع اسکرام روزانه فعاليتی برای بازرسی برنامه ریزی روزانه، ایجاد هماهنگی و تطبيق آن با شرایط جاری است که به تيم خود در سازماندهی و انجام بهتر کارها کمک می کند. تيم توسعه قبل از جلسه اسکرام روزانه تخته وظایف را به روز می نماید.

چه نکاتی را باید در جلسه اسکرام روزانه رعایت نمود؟

 در یک جلسه اسکرام روزانه هریک از اعضای تيم توسعه شرح می دهد که:

o دیروز چه کاری انجام دادم که به تيم توسعه در دستيابی به هدف اسپرینت کمک کرده است؟

o امروز چه کارهایی انجام خواهم داد که به تيم توسعه در دستيابی به هدف اسپرینت کمک می کند؟

o آیا با مانعی برخورد کردم که از دستيابی من یا تيم توسعه به هدف اسپرینت جلوگيری کرده است؟

• حضور تمامی نفرات تيم توسعه در جلسه اسکرام روزانه اجباری می باشد و تيم باید به برگزاری این جلسات متعهد باشد.
• حضور مالک محصول در جلسات اسکرام روزانه شدیداً توصيه می شود.
• اسنکرام مستر موظف است از برگزاری جلسه مطمئن شود ولی تيم توسعه مسئول اداره اسکرام روزانه است.
•  اسکرام روزانه جلسه ای برای حل مشکلات نيست. گفتگو درباره ی مشکلات پس از جلسه و در گروه هایی کوچک و با حضور افراد علاقه مند به موضوع انجام می شود.
• اسکرام روزانه در مکانی مشخص (معمولا زیر تخته وظایف) و در ساعتی معين برگزار شود. توصيه می شود این جلسات به صورت ایستاده برگزار شود. ایستادن انگيزه ای برای کوتاه کردن جلسه است.

برنامه ریزی انتشار:

برنامه ریزی انتشار رویکردی برای همسو کردن چشم انداز، برنامه ریزی و ارتباط بين تيم ها به کمک ایجاد هماهنگی بين آنها و بر اساس راه اندازی آهنگی مشترك است. تمرکز برنامه ریزی انتشار به ایجاد جریانی سریع و انعطاف پذیر در سطح محصولات بزرگ می باشد. در این پروژه نيز با توجه به Larg scale بودن محصول نهایی، استفاده از این رویکرد نياز می باشد.

برای این رویکر هر چند ماه یکبار ابتدا در طی یک جلسه، مالکين محصول ابتدا تاریخ های مورد نظر برای ریليزها، انتشار نسخه و همچنين Feature هایی که در این مدت باید آماده نمایند را با مدیران محترم تحليل و توليد بر اساس زمانبندی پروژه توافق می نمایند.

پس از برگزاری تمام این جلسات در دوره مورد نظر(یک هفته) تمامی موارد مشترك به همراه تاریخ تحویل آنها مورد بررسی قرار می گيرد و بعد از تجميع در اختيار تمامی مالکين محصول و مسئولين فنی قرار می گيرد.

سپس در یک جلسه با تمامی مالکين گروه محصول، مالکين محصول و مسئولين فنی تيم ها، این برنامه به صورت کلی تشریح می شود و نيازمندی های مشترك که به صورت ليست در آمده بررسی می گردد تا ابهامات و تناقضات آن بر طرف گردد که این امر باعث می شود تيم ها به بالاترین حد از زبان مشترك دست پیدا نمایند. 

پس از آن بر اساس این ليست طی یک دوره مشخص که اسپرینت ها برگزار می شوند، مالکين محصول می بایست بخش های از نيازمندی های شناسایی شده سایر تيم ها را به بک لاگ خود اضافه کرده و بر اساس تاریخ انتشار برآرود شده اقدام به انجام آنها در تيم خود در اسپرینت های پيش رو نمایند. 

درجلسات اسکرام اسکرام ها نتيجه این این موارد در طی اسپرینت ها توسط نماینده های تيم ها گزارش و در صورت نياز برنامه ریزی مجدد می گردد.

دانش چارچوب اسکرام در FANRP:

شرکت فناپ زیر ساخت با استفاده از متد اسکرام که در پروژه بزرگ میدکو و توسط نخبگان داخلی اجرایی گردید، علاوه بر استفاده از مزیت های این روش در پیاده سازی نرم افزار راهکار سازمانی فناپ (FANRP)، سبب ارتقاء دانش علمی داخل کشور در رابطه با نحوه بهره گرفتن از این روش نیز گردید.

به منظور نشر این دانش شرکت فناپ زیر ساخت تا کنون مقالات مختلفی  به زبان های فارسی و انگلیسی چاپ گردیده است. همچنین در سیزدهمین دوره کنفرانس بین المللی مدیریت پروژه در بخش ارائه تجربیات برتر حوزه مدیریت پروژه، تجربه فناپ با عنوان" پیاده سازی متدلوژی مدیریت چابک (روش اسکرام) در بزرگترین پروژه ERP کشور (پروژه راهکار جامع اطلاعاتی میدکو) " در بخش سخنرانی تجربیات برتر ارائه و با استقبال مخاطبین قرار گرفت.